Saturday 28 January 2012

The Invasion of Linguistic Immigrants


An interesting and provocative article in the Times http://www.timesofmalta.com/articles/view/20120125/opinion/The-rise-of-Maltenglish.403787 which recalled Antonio Muscat Fenech, one of the pioneers of Maltese orthography, revived the argument about how English words assimilated into spoken Maltese should be written. The author, like many others, is under the impression that il-Kunsill tal-Malti has already decided the matter. In fact, the question is still under discussion as can be clearly seen on il-Kunsill’s website http://www.kunsilltalmalti.gov.mt/. Among language experts,  authors, and users of the language opinions differ: should we write “microwave, microwave or majkrowejv? Should we try and come up with another term using Maltese’s own resources, like forn tal-mewġ mikro?  

There are those who believe that the heavy influx of foreign words is mostly due to laziness: people simply cannot be bothered to think of the correct native term and opt for the word which comes to mind first. The process is so rapid that scholars, assuming they were so inclined and actually could draw upon the necessary resources,  do not even have the time to coin an acceptable alternative before the word has embedded itself firmly into linguistic consciousness. 

Even if alternatives to the foreign (mostly English) words exist,  one can only go as far as suggesting which word people should use; ultimately the decision about which one to adopt  is made by the speakers of the language, although that choice would be influenced by linguistic ability, the value given to culture,  and the environment. Some of the environmental factors can be controlled (broadcasting, the way Government communicates through its administrative machinery and, the most crucial of all, the educational system) but the level of control depends on political will and on the availability of resources. The apparent laziness is probably partly the result of pressures exerted on each of us by psycho-social forces, and partly due to our mastery of the foreign language which no longer pushes us towards giving a Maltese form to the foreign word like we used to do in the pre-war days when we turned  delfino into  delfin, and fire into  fajjar.

Once the word enters the language it is difficult to avoid writing it in some context or other; its existence has to be acknowledged as part of the living language. Lovers of language may seethe (not too strong a word to describe the reaction of those for whom the aesthetics of language are important) when a word like baby/bejbi replaces a perfectly adequate word like tarbija, and bajsikil/bicycle begins to supplant rota but linguists cannot not recognise their existence, nor can writers simply refuse to use them, otherwise the dichotomy between the written and the spoken language would reach truly ridiculous proportions.

Deciding how to write that word is not always easy. While words derived from Italian normally fit well within Maltese and adapt seamlessly, words of English origin enjoy no such affinity with our language. Therefore, one either accepts apparent monstrosities like majkrowejv or (God help us) fajerenġin. or else one opts for italicised words or words within inverted comma, which would mean whole tracts of a scientific or technical nature written in this awkward way.

The first of these two is the one which raises the hackles of so many people: the Maltese being so familiar with English wince when they see words they know so well written in an alien manner –and they react, probably in knee-jerk fashion, without considering the matter thoroughly. How else could one explain the suggestion put forward by the author of the Times article that conjugated words like niskorja and niffajlja should be written niscoreja and nissaveja, that is to say utilising a hybrid spelling? This in an article decrying the use of Maltenglish!

Perhaps there is still a very slim chance of finding a way out of this quandary, without resorting to solutions the March Hare would probably consider bizarre: the creation of a culture where organic linguistic development – which would involve the creation of new terms by scholars the use of which use would then be fully promoted by official bodies and all the media - can thrive. For this to happen, political and social forces have to unite in a concerted effort to create this environment. The ground is, however, far from fertile.

Were one to pay attention to the cliché-ridden declarations regarding Maltese emanating from the mouths and key-boards of politicians and other prominent people on the island one would be think that the powers-that-be and people who matter are overwhelmed with love and respect for the national language.  Scratch beneath the platitudes, however, and you’ll discover that their words are, well, just that – words, uttered for the sake of being heard to make the right sounds and for no other reason.

Take the Education Department, for instance. You would think that, of all the Government entitities, this one would grant priority to the national language, given, inter alia, that it is the one charged with its formal generational transmission. Have a look at its web-site: at first glance it would appear that Maltese is utilised quite extensively. All the titles of the different pages are in Maltese. Then click on any of these Maltese-entitled links and you will find that, with very few exceptions, the content is in English.

This provides an extremely telling metaphor for many of the institution’s attitudes towards our language:  apparently respectful for appearance’s sake, scornfully dismissive in substance.The media are not much better: if pressed hard they will comply with the directives to write Maltese correctly, but they could not care less about their presenter’s linguistic capability. In this sort of environment we can forget about developing native words for new terms, at least in the short term. Despite the availability of technical expertise in the shape of a few top-notch linguists, the nation lacks the moral, intellectual and institutional wherewithal for such an enterprise to bear fruit.

So, how are we to treat these linguistic immigrants? This is my opinion for what it’s worth: all those foreign words we conjugate like niskorja, tiffajljaw, ibboksja, ikkowċajtu etc - should be written according to Maltese orthographic rules. The same goes for their stem-words - skor, fajl, boksing, kowċ etc. Words which have long entered Maltese, or are by now well-established, like kowt, futbol, friġġ, maws, kompjuter, should be written in the Maltese alphabet. Il-Kunsill might have to update this list every now and then. Complex English words which fit in very awkwardly with the structure of written Maltese, like fire-engine, air-conditioner and birdwatching should be written in English, but italicised.

This would leave the problem of technical (e.g. ICT) publications in Maltese which would contain a great deal of words in italicised form. It is unfortunate but inevitable, in the short term.

In the long-term, there might just be the solution most of us desire: rational and concrete political action which could create the climate where the institutions and the media work together with academics, authors and educationists to foster organic linguistic development. This will only happen when pressure is brought to bear upon those in power. We have to lobby politicians to make them aware that we want action. Given recent political developments, the time is ripe. 

Tuesday 3 January 2012

Il-Każ Stramb tal-Poplu Malti u Lsienu

Daqqa t’għajn fuq fuq lejn l-istorja politika tal-ilsien Malti biżżejjed biex turina li r-relazzjoni bejn il-poplu Malti u l-Malti mhix waħda tas-soltu. Forsi hawn min jaħseb li, wara kollox, fejn jidħlu relazzjonijiet intimi – kif suppost huma dawk bejn komunitajiet u l-ilsien li jidentifikahom –  mhix kwistjoni tas-“soltu” għax m’hemmx forma xi ssegwi. Skont dawn,  l-għamla psikoloġika tal-poplu, l-istorja tiegħu, il-pożizzjoni ġeografika,  kif jaqla’ l-ħobża ta’ kuljum, dak li jiġri madwaru (u ġieli ’l bogħod minnu), l-istratifikazzjoni soċjali,  il-bidliet fit-teknoloġija u bosta fatturi oħra kollha kemm huma jħawru l-għaġna tar-relazzjoni – u jsawruha b’mod uniku.

Imma, minkejja li kull relazzjoni bejn poplu u lsienu taf tkun idjosinkratika,  l-istorja tal-umanità  miżgħuda b’eżempji ta’ kif il-popli ħabirku u ssieltu b’rispett li l-lsien li jagħżilhom jitweġġaħ  kif jixraqlu; forsi għax għarfu s-sehem indispensabbli tiegħu fit-tiswir ta’ pajjiżhom. U llum kburin bih u jagħmlu minn kollox biex jindukrawh, kemm għax jagħrfu li anke f’dinja globalizzata, l-identità nazzjonali għadha essenzjali u kemm għax jafu li r-relazzjonijiet fil-qrib tal-individwi fil-komunità jiddependu wkoll minn ilsien li huma ta’ ġewwa miegħu. Aktarx hemm raġuni oħra: illum hemm rabta qawwija ma’ dak l-ilsien u min iħaddmu kuljum; hemm storja kollettiva li ħalliet it-timbru fil-moħħ u fir-ruħ, hemm letteratura li nfilsat fil-kuxjenza, hemm l-identifikazzjoni mal-ilsien tant li kull daqqa lilu hija daqqa lill-poplu li ġġib id-dehxa tal-uġigħ, hemm il-biża’ mil-luttu tal-firda li kieku l-ilsien kellu jintilef.

U aħna? Fejn f’pajjiżi oħra kien il-poplu li tqabad  mal-ħakkiem - u ġieli miet - għad-dritt li lsienu jkun rikonoxxut uffiċjalment, fil-każ tagħna allaħares ma kinux il-kolonizzaturi li, għall-iskopijiet tagħhom,  imbuttaw il-lingwa Maltija fis-snin ta’ qabel il-gwerra. Is-sezzjoni edukata tal-poplu, maqbuda fi spirtu nazzjonalista stramb u mgħawweġ aktar minn kemxejn, kienet lesta twarrab l-ilsien biex tisħaq fuq is-suppost identità Taljana tal-kultura tagħna.  Il-ħassieba u kittieba li għarfu l-ħtieġa li jibnu l-Malti miktub fuq sisien sodi, u fl-istess ħin jinsistu li jingħaraf, ma kinux iġibuha żewġ li kieku ma kienx il-ħakkiem barrani li, għax qabillu,  rifed it-talbiet tagħhom u  uża setegħtu biex ġabhom fis-seħħ.

Wara l-gwerra kulħadd intebaħ li politikament issa jaqbel li wieħed jisħaq fuq l-identità Maltija kollha kemm hi, sakemm wasalna għall-proposta tal-Integration. Ġużè Aquilina kien qal  li kien kellmu uffiċjal għoli tal-Partit fil-Gvern u kien qallu biex ma joqgħodx jinsisti wisq fuq il-Malti – il-futur ta’ Malta kellu minn hemm ‘il quddiem jintrabat mal-Ingliż. L-Ingliżi, imma,  l-Integration ma riduhiex. Kienu l-kolonizzaturi li għal darb’oħra, did-darba mingħajr lanqas biss irrealizzaw, salvaw lil ilsienna mid-dagħbien ?

Minħabba f’hekk , politikament reġa’ beda jidwi  l-innu ta’ “Viva l-Malti” bejn wieħed u ieħor b’armonija ġenerali – speċjalment jekk is-sens tas-smigħ ma jkunx akut iżżejjed, u ma’ widnejk ma jaħbtux ukoll in-noti stonati ta’ felli  ġmielu mill-klassi l-medja għolja u dawk li medhija jixxabtu lejn qċaċet soċjali ogħla. Fil-kisriet ta’ kull ilsien hemm riflessi wkoll d-differenzi soċjali; aħna, Alla jbierek, biex nemfasizzaw li aħna ‘l fuq mill-merħla, nwetiwtu b’ilsien ieħor. U issa li kulħadd klassi medja – jew hekk hawn min jgħid – inħalltu u nħawdu l-ilsna skont kif ifettlilna. L-iskola n-numri l-ewwel nitgħallmuhom bl-Ingliż , u imbagħad bil-Malti ftit li xejn jintużaw fid-diskors ta’ kuljum. Anke l-ġranet tal-Ġimgħa dalwaqt jgħibu mill-mitkellem. L-Università tagħna m’għadhiex tesiġi konoxxenza ċċertifikata tal-Malti f’ċerti korsijiet – u ma tħallikx tikteb bil-Malti fl-eżamijiet.

Uffiċjalment għandna lsien Nazzjonali, u s-setgħana erħilhom ifaħħruh u jgħollu sebħu mas-seba’ sema – imma imbagħad kważi kull wieħed minnhom jitmeżmeż milli jużah fil-korrispondenzi interni. Wisq nibża’  li  mill-fomm ‘il barra biss li nagħtu l-ġieħ; il-qalb u l-moħħ mixħutin band’oħra.

Imbagħad joħroġ il-kelliem tal-Oppożizzjoni għall-Edukazzjoni u jipproponi li l-ilsien tat-tagħlim fl-iskejjel ikun l-Ingliż, suppost biex tissaħħaħ il-ħakma fuq din il-lingwa. Jekk tinsa l-perjodu abberranti (pjuttost qasir) tal-ħolma tal-Integration, fid-dar politika tal-kelliemi tal-Oppożizzjoni  saltan ir-rispett lejn il-Malti. Fiha għammru individwi li naqqxu isimhom b’ġieħ fl-annali tal-istorja letterarja: Ġużè Bonnici, Karmenu Vassallo, Anton Buttigieg, Lino Spiteri, Alfred Sant. U oħrajn. Kellu jkun hu, il-bravu Kelliem għall-Edukazzjoni, li jipproponi miżura li kieku xi Gvern kellu jattwaha probabbli tagħti d-daqqa tal-mewt lil ilsienna. Tliet ġenerazzjonijiet oħra, u min se jibqa’ jitkellem u jikteb bil-Malti?

Konna nistennew li l-Ministeru tal-Edukazzjoni jaħsad ras din il-proposta minnufih. Minflok ma saħaq ras is-serp, Il-Ministeru  ma kkomettiex ruħu u se jsejjaħ lil-lingwisti u ‘l-edukaturi ħalli jagħtuh parir kif l-aħjar ifassal u jattwa politika lingwistika fl-iskejjel. Jalla joħorġu bi proposti li jsaħħu t-tagħlim tal-Ingliż u ta’ lingwi oħra. Imma li jitneħħa l-Malti minn lingwa ewlenija tat-tagħlim tkun miżura lingwiċida li tnissel  stmerrija dejjiema minn kull min japprezza l-għerf, l-għarfien u l-kultura.

L-ironija hija li din il-miżura suppost se taħji lill-poplu l-aktar li dawk li jbatu fl-Ingliż u żżidilhom l-opportunitajiet għal xogħol u ħajja aħjar. L-Unesco ma taqbilx. Ħafna edukaturi ma jaqblux. Dan il-blogg dalwaqt ixandar artiklu ta’ edukatur Malti prominenti u rrispettat internazzjonalment li se juri li huma proprju t-tfal tal-ħaddiema l-iktar li se jbatu kieku kellha tiddaħħal miżura bħal din. Ta’ min jixtarrha din.

Għaliex huwa minn fostna stess – u minn min għandu jew se jkollu s-setgħa – li joħorġu proposti li jistgħu jagħmlu ħsara kbira lill-Malti? Timmaġinaw lil xi pajjiż ieħor tal-Unjoni Ewrpoea – li ħafna minnhom għandhom livell medju ta' Ingliż aktar baxx minn tagħna – li lest li anke jikkonsidra ħaġa bħal din? Għaliex aħna? M’aħniex xi pajjiż multi-etniku bħal Singapore jew l-Indja, fejn l-Ingliż jagħmilha ta’ lingwa franka.

Forsi l-istorja partikolari tagħna – kien bis-saħħa tal-barrani li lsienna ntrefa’ – ma ppremettietx li l-proċess tal-valorizzazzjoni tal-lingwa jitwaħħad mal-kuxjenza tagħna bħal ma sar f’kull pajjiż li jirrispetta lilu nnifsu? Għandna bżonn perjodu Romantiku ġdid li jsaħħaħ in-nofs emanċipazzjoni li gawdej
na minnha? Il-mentalità kolonjali - frott ħakma ħanina - għadha mqabbda mal-għeruq ta’ ruħna?  Biddilna malajr l-altari li ninkinaw quddiemhom: minflok tal-ġirien kolti bħal fis-snin 30, qed noffru s-sagrifiċċju lill-allat tal-globalizzazzjoni – u d-duħħan ta’ ħruq id-debħa qed iċajprilna l-vista?


Hemm popli oħra li, m’ilux wisq,  għaddew minn esperjenzi  bħal dawn u raw l-idjoma tagħhom tiddgħajjef u tinqered minħabba deċiżjonijiet politiċi – jew apatija politika. Wieħed minn dawn huwa l-poplu Sqalli li ra l-prestiġju tad-djalett jaqla’ daqqa wara l-oħra, għax il-politika ma kinitx għaqlija biżżejjed li tħares l-interessi kemm tal-lingwa standard u kemm tal-idjoma lokali. Minn qalb l-Isqallin imweġġgħa ħareġ leħen kiebi li niseġ għanja li r-reżonanzi tagħha jolqtuna. Niftħu għajnejna għax dak li kiteb Buttitta jaf, fi żmien mhux ‘il bogħod, ikun jgħodd għalina.


LINGUA E DIALETTU

Ignazio Buttitta

(maqluba għall-Malti mill-Prof. Manwel Mifsud)

Poplu
xiddlu l-ktajjen
neżżgħu
soddlu ħalqu,
ikun għadu ħieles.

Ħudlu xogħlu
il-passaport
il-mejda fejn jiekol
is-sodda fejn jorqod,
ikun għadu għani.

Poplu
jitfaqqar u jitjassar
meta jisirqulu l-ilsien
li għaddewlu missirijietu:
jintilef għal dejjem.

Jitfaqqar u jitjassar
meta l-kliem ma jwelldux il-kliem
u jibdew jieklu lil xulxin.

Qed nintebaħ issa
jien u nikkorda l-kitarra tad-djalett
li qed titlef korda kuljum.

Jien u nraqqa’
ix-xoqqa kollha kamla
li nisġu nannietna
bis-suf tan-nagħaġ Sqallin.

U jiena fqir:
għandi l-flus
u ma nistax nonfoqhom;
il-ġawhar
u ma nistax nirregalahom
u l-għanja
ġo gaġġa
bil-ġwienaħ imqasqsa. 
                                                                                                                                                    
Fqir
Li jerda’ s-sider niexef
Tal-omm tar-rispett,
Li ssejjaħlu binha
biex twaqqgħu għaċ-ċajt.                            


                                                                            
Imm’aħna omm kellna,
u serquhielna;
sidirha nixxiegħa ta’ ħalib
u kulħadd kien jixrob minnu,
illum jobżqu fuqu.

Fadlilna biss leħenha,
bil-kisra tiegħu
bin-nota baxxa
fil-ħoss u fit-tnehida:
dawn ma jistgħux joħduhomlna. 
   
Ma jistgħux joħduhomlna,
imma xorta għadna foqra
u xorta ltiema.

                                
     

L-Italja, Haiti u l-Patt Imxajtan.

Ħ amsin sena ilu, it-Tazza tad-Dinja tal-futbol saret il-Ġermanja. Kienet l-edizzjoni li tibqa’ minquxa fl-imħuħ tad-dilettanti   għaliex fi...