L-Italja, Haiti u l-Patt Imxajtan.

Ħamsin sena ilu, it-Tazza tad-Dinja tal-futbol saret il-Ġermanja. Kienet l-edizzjoni li tibqa’ minquxa fl-imħuħ tad-dilettanti għaliex fiha stampaw  ruħhom  fil-memorjia ix-xbihat ta’ total football li kienet bellhitna bih l-Olanda. Qatt ma konna rajna qabel il-ballun jinlagħab b’tant  fluwidità, sens ta’ spazju, eleganza u aggressjoni. Anke jekk l-Olanda (inġustament, fil-fehma tiegħi) tilfet il-final mal-Ġermanja, wara dik l-edizzjoni tat-Tazza tad-Dinja, il-futbol ma baqax l-istess: elementi tas-sistema Olandiża infilsaw ruħhom fit-tattiċi u l-ideat tal-futbol ta’ ħafna timijiet,  Ewropej u mhumiex.

Imma, għadni nibda u diġà bdejt inħuf iżżejjed fl-isqaqien tal-memorja. Għalija u għal sħabi - kellna bejn wieħed u ieħor 19-il sena - kien żmien ta’ akkaniżmu bla tarf għat-timijiet “tagħna”: l-Italja, l-Ingilterra, il-Brażil u (għal xi ftit) il-Ġermanja tal-Punent. Konna lesti nagħmlu ħafna għalihom - u biex naraw l-avversarji batuti u umiljati.  Imma wieħed mill-akbar ħbieb tiegħi wasal - anke jekk biċ-ċajt - iktar ‘il bogħod minn fejn konna normalment naslu.

Waħda mil-logħbiet tal-ewwel round kienet Italja - Haiti, bit-Taljani (il-finalisti tal-edizzjoni ta’ qabel fil-Messiku) naturalment favoriti kbar għar-rebħa ma’ tim mingħajr l-ebda tradizzjoni fil-futbol dinji. Ma nafx jekk kinitx il-konnessjoni bejn Haiti u l-voodoo li kebbsitlu  l-ħsieb, imma dan l-imbierek ta’ ħabib tiegħi - iffissat fuq l-Ingliżi u, allura, ‘’għadu’’ maħluf tat-Taljani - ftit sigħat qabel il-logħba fettillu, biex jiċċajta, jibda jgħid “O Satana, noffrilek ruħi jekk jirbħu Haiti’’.

Fl-ewwel half is-superjorità tat-Taljani kienet ċara imma ma ħallietx frott. Minkejja players tal-kwalità ta’ Facchetti, Mazzola, Rivera u Riva, it-Taljani rmew iċ-ċansijiet li ħolqu u ma skorjaw l-ebda gowl. Anzi, kellu jkun il-goalkeeper Zoff li f’mument minnhom salvahom b’intervent pjuttost diffiċli u spettakolari wara xutt angolat minn barra l-kaxxa ta’ Vorbe.

Mal-ftuħ tat-tieni half il-gowl wasal... imma mhux fejn kien mistenni. Emmanuel Sanon, is-centre forward xellugi ta’ Haiti ġera għal pass fit-tul, antiċipa lil Luciano Spinosi, dar mal-goalkeeper Dino Zoff u ħawwel il-ballun fix-xibka. It-Taljani nfixlu, hekk kif it-tikira tal-umiljazzjoni mal-Korea ta’ Fuq ta’ tmien snin qabel bdiet tilgħab ma’ moħħhom.

U sieħbi? Kien qed jara kollox id-dar fuq it-TV abjad u iswed, jiċċelebra bi tbissima sodisfatta fuq wiċċu. Sanon kien tah ferħa kbira.

Imbagħad ftakar fil-wegħda li kien għamel.

It-tbissima għebet u l-ferħ inbidel f’ansjetà. Sieħbi raġel sewwa ħafna u lanqas qatt jgħaddilu minn moħħu li jidħol f’xi patt max-xitan biex jikseb xi ġid materjali. Kien jaf li dak li qal kien biċ-ċajt. Imma kien jaf ukoll li Satana , għalkemm rinomat għal ħafna kwalitajiet, mhux magħruf għas-sens ta’ umoriżmu.

Qalbu ttaqtaq kompla jara l-logħba, bla ma qal xejn lil ħadd. “Għall-ewwel u l-uniku darba f’għomri għamilt nofs logħba nżomm mat-Taljani - u nixtieqhom jirbħu’’, kien qalli meta ltqajna ftit jiem wara.

Għall-grazzja tal-ħanin Alla, wara xi seba’ minuti, Gianni Rivera ġab id-draw - u l-ansjetà tal-ħabib tiegħi battiet xi ftit, għalkemm il-biża’ li dak l-indemonjat ta’ Sanon, jew xi ħadd minn sħabu, jerġa jiskorja, hemm baqgħet. Imbagħad Romeo Benetti fajjar xutt minn barra l-kaxxa, il-ballun ħabat ma’ sieq difensur tal-Haiti, u għeleb lill-goalkeper.

Sieħbi ħa nifs ‘il ġewwa, imma ma kienx qabel is-79 minuta li seta’ jikkalma tista’ tgħid għal kollox. Pietro Anastasi, il-payer Taljan favorit tiegħi (u, għal ftit minuti, il-favorit anke ta’ sieħbi) li kien daħal minflok Giorgio Chinaglia, skorja t-tielet gowl u ssiġġilla r-rebħa Taljana, ferraħ miljuni ta’ Taljani u eżorċizza kważi kompletament l-inkwiet ta’ żagħżugħ bilqiegħda quddiem it-TV b’belt f’Malta. F’dawk iċ-ċirkostanzi Anastasi probabbli kien effettiv aktar milli kien ikun Patri Elija, Alla jaħfirlu.

It-Taljani rebħu dik il-partita imma ma għalihom ma kinitx Tazza tad-Dinja feliċi. Kienu ġew draw mal-Arġentina u tilfu mal-Polonja, ir-rivelazzjoni ta’ dik l-edizzjoni u li kellhom jispiċċaw it-tielet. M’għaddewx għat-tieni round minħabba d-differenza fil-gowls.

Min-naħa tiegħu, Emmanuel Sanon mar tajjeb ħafna f’dik il-kompetizzjoni. Barra l-gowl memorabbli kontra l-Italja, kien skorja gowl ieħor fit-telfa kontra l-Arġentina (1-4). Fi kliem ieħor iż-żewġ gowlijiet ta’ Haiti f’dik it-Tazza tad-Dinja skurjahom hu. Wara mar jilgħab ma’ Beerschot fil-Belgju u anke rebaħ it-Tazza tal-Belġju magħhom. Wara li rtira taha għall-coaching u anke wasal biex imexxi t-team Nazzjonali Haitjan. Miet qasir il-għomor wara marda qerrieda.

Sieħbi baqa’ jħobb ħafna l-football , u minn dak iż-żmien sal-lum segwa eluf ta’ partiti fuq it-TV. Anke lit-Taljani rahom jilagħbu minn jaf kemm-il darba, imma nqiegħed rasi taħt mannara li qatt aktar ma għaddielu l-iċken ħsieb li jagħmel xi wegħda oħra.

Sakranazz bir-Raġġiera?

Xi xhur ilu, f'dan il-blogg kont ktibt artikolett  fuq il-qaddisin patruni ta’ dawk li qed iħabbtu wiċċhom ma’ problemi ta’ dipendenza. Kien hemm min, bir-raġun, irrimarka li - fejn jidħol ix-xorb - minn dawk il-qaddisin li ssemmew, ma kienx hemm wieħed li hu wieħed li jista’ jitqies bħala ‘ta’ żmienna’.

Fil-fatt, fil-waqt li tassew ma naf bl-ebda qaddis kanonizzat ta’ dawn l-aħħar sekli li nistgħu ngħidu fiċ-ċert li kien alkoħoliku, jista’ jkun li fi żmien mhux daqshekk ’il bogħod ikollna qaddis li mingħajr ebda dubju kellu problema serjissima ta’ dipendenza mix-xorb u li miet inqas minn 100 sena ilu. Qed ngħid għal Matt Talbot.

Matt Talbot mhux xi isem li jidwi sikwit fil-kmamar isiru laqgħat bħal tagħna. Fl-aħħar mill-aħħar l-approċċ tagħna huwa sekulari, u ma tantx nidħlu la f’reliġjon u lanqas (b’xorti ħażina) fi spiritwalitá.  Lanqas fid-diskursati li jkollna mal-ħbieb tagħna ta’ l-Alkoħoliċi Anonimi, qatt ma naf li ssemma ismu. Imma fl-ambjenti tal-kura għall-alkoħoliżmu fl-Irlanda u fl-Amerika ta’ Fuq, l-iktar meta fost alkoħoliċi Kattoliċi Matt Talbot huwa magħruf mhux ħażin.

Matt Talbot twieled f’naħa mill-ifqar ta’ Dublin fl-1856. Missieru kien jixrob bil-goff u, anki minħabba f’hekk il-familja ta’ Matt kienet nieqsa minn ħafna affarijiet. Skola mar għal sena waħda biss, u ta’ 12-il sena beda jaħdem ġo fabbrika tal-birra. Beda jixrob il-fdalijiet mill-qiegħ tal-fliexken u ta’ sittax-il sena taha għall-wiski. Sakemm kellu 28 sena x-xorb ħakimlu ħajtu għal kollox: kien jonfoq kull ma kellu fuqu, u kien dejjem bid-dejn. Kellu jirhan il-ħwejjeġ u ż-żarbun. Ma kellu l-ebda interess jew passatemp, ħlief ix-xorb. Wara x-xogħol dritt għall-ħanut, u wara għad-dar imlaħlaħ, xurban jew fis-sakra. Biex jipprova jlaħħaq ma’ l-ispejjeż tax-xorb, għamel żmien jaħdem barrani ma’ tverna u kull ma kien jaqla’ kien jonfqu minnufih fix-xorb hemm stess. Meta ma jkollux flus, kien jittallab ix-xorb jew ifittex li ‘jirkeb’ lil xi ħadd. Taha għas-serq u darba seraq vjolin ta’ raġel għama.

M’hemmx fiex titfixkel: Matt Talbot kien alkoħoliku. Darba mar fil-ħanut tas-soltu u qagħad barra jistenna li sħabu joffrulu jixrob. Uħud minnhom ma tawx kasu, u l-oħrajn kemm sellmulu u baqgħu għaddejjin. Ħadha bi kbira ħafna, għax deherlu li hu dejjem kien jaħseb fihom meta kien ikollu l-flus. Telaq lura lejn id-dar imriegħex u b’qalbu maqsuma. Intebah kemm kemm ix-xorb kien jassru, u qatagħha li kien se jagħmel ‘il-Wegħda’. Il-‘Wegħda’ kienet kelma solenni li kienet tittieħed quddiem qassis li dak li jkun ma kienx bi ħsiebu jixrob. Ried jagħmel il-‘Wegħda’ għal għomru, imma l-qassis ipperswadieh jagħmilha għal 3 xhur.

Wara x-xogħol flok il-ħanut, beda jmur jimxi. Darba minnhom għadda minn ħdejn ħanut tax-xorb u r-riħa tal-birra ħawditu u tah attakk tal-lublieba. Daħal, imma min kien qiegħed iservi ma tax kasu. Għal darb’oħra ħassu umiljat, u bewweġ ’il barra u baqa’ sejjer dritt ġo knisja tal-Ġiżwiti, u għamel wegħda oħra miegħu innifsu – li ma jżommx aktar flus fuqu.

Beda jidħol fil-knejjes spiss, mhux tant biex jitlob imma biex jistrieħ għal kwiet waqt il-mixi. Imma bil-mod il-mod beda jitlob ’l Alla jgħinu. Biex jibqa’ sod u ma jerġax jaqa’ fix-xorb, iddeċieda li jibda jmur il-quddies kuljum u jitqarben. Fi kliem ieħor, intelaq f’idejn Setgħa Ogħla minnu. Kif għaddew it-3 xhur, tawwal il-wegħda b’6 xhur oħra u imbagħad Ta l-Kelma għal għomru.

Ħajtu nbidlet għal kollox...mhux biss qatt ma miss xorb imma beda jaħdem fuqu nnifsu, fuq il-livell spiritwali. Immudella ħajtu fuq l-eżempju tal-patrijiet Irlandiżi ta’ l-antik. Minbarra li kien jgħaddi ħin twil ħafna fit-talb u l-qari spiritwali ((kien irnexxielu jitgħallem jaqra meta kiber), kien jagħmel minn kollox biex jgħin lill-oħrajn. Dak li darba kien sakranazz, sar bniedem eżemplari, jaqdi dmiru b’tant kuxjenza li l-imgħallem tiegħu kien jiddeskrivieh bħala l-aqwa ħaddiem li kien hemm f’Dublin. Kien jinteressa ruħu fid-drittijiet tal-ħaddiema, u lil sħabu kien jgħinhom finanzjarjament. Anke l-ikel li kien jieħu miegħu fuq ix-xogħol ġieli tah lil sħabu.

Miet ta’ 69 sena b’attakk f’qalbu u ndifen f’qabar fqir. Fl-1975 il-Knisja ddikjaratu ‘Venerabbli’ , żewġ passi ‘l bogħod mill-Kanonizzazzjoni.

Ħajtu ispirat, u għadha tispira, lil ħafna alkoħoliċi li qegħdin jagħmlu li jistgħu biex jirbħu l-problemi tad-dipendenza. Illum eluf ta’ alkoħoliċi, l-aktar  fl-Istati Uniti u fil-Kanada, imorru l-‘Irtiri ta’ Matt Talbot’, immexxija minn qassisin u patrijiet - anke huma alkoħoliċi- jiex jimmeditaw fuq l-aspetti spiritwali tal-programm tal-waqfien mix-xorb. 120 sena ilu, Matt Talbot kien diġa għaraf li jekk trid toħroġ mill-problemi tax-xorb trid tibdel ħajtek mill-egħruq, trawwem valuri sodi, ma tibżax mis-sagrifiċċju u taħdem bis-sħiħ fuq l-aspetti spirtwali ta’ ħajtek.